Wymagania klientów, urzędowe ankiety, a także wnioski na dotacje często zawierają zapytanie, czy przedsiębiorstwo posiada ISO 14001. Co to jest za norma, czy warto ją wdrożyć, oraz jakie wartości dodane przyniesie firmie codzienne stosowanie systemu ISO 14001?
Czego dotyczy norma ISO 14001
Norma PN-EN ISO 14001:2015 dotyczy zarządzania ochroną środowiska w przedsiębiorstwie. Jest to kolejna z serii norm ISO, z których nadrzędną jest ISO 9001. Trzecią podstawową normą, najchętniej wdrażaną w firmach, jest ISO 45001:2018, dotycząca systemu zarządzania BHP. Struktura normy środowiskowej przypomina normę jakościową, wiele elementów jest zbieżnych i można je ze sobą połączyć. Wdrożenie ISO 14001 obejmuje jednak wiele tematów specyficznych dla ochrony środowiska, które należy uwzględnić, takich jak: wymagania prawne, aspekty znaczące, programy środowiskowe, monitorowanie czy też działania operacyjne.
Wdrożenie ISO 14001 – na czym polega
Każde przedsiębiorstwo jest inne. Dlatego przed rozpoczęciem jakichkolwiek działań należy przeprowadzić tzw. audyt zerowy, który określi, jakie prace należy wykonać, by wdrożenie systemu było skuteczne. Podczas audytu bierze się pod uwagę profil firmy, obszary dokumentacji, realizowane usługi lub procesy wytwórcze. Nieco inaczej audyt zerowy przebiega w firmie, która posiada już wdrożony system ISO 9001 lub inny z nim tożsamy, w inny sposób natomiast, gdy zlecający audyt nie posiada żadnych dokumentów, na których można bazować. Po określeniu zakresu i wyciągnięciu wniosków końcowych, przedsiębiorstwo może przystąpić do wdrożenia ISO 14001, zgodnie z określonym harmonogramem działań. Podstawowe działania to:
- deklaracja Kierownictwa,
- wyznaczenie osób odpowiedzialnych za poszczególne obszary systemu,
- określenie celów, polityki, programu środowiskowego,
- opisanie systemu w dokumentacji,
- analiza zgodności działań przedsiębiorstwa z wymaganiami prawnymi,
- określenie ryzyk i szans,
- sformułowanie kryteriów aspektów środowiskowych oraz wyznaczenie aspektów znaczących,
- szkolenie pracowników,
- wdrożenie zaplanowanych prac,
- monitorowanie określonych wcześniej aspektów znaczących,
- przeprowadzenie kolejnych audytów, które potwierdzają skuteczność wdrożonych działań,
- zaproponowanie ewentualnych działań korygujących, w przypadku wykrycia niezgodności,
- przegląd zarządzania kierownictwa, podsumowujący wdrożenie i funkcjonowanie systemu.
Identyfikacja wymagań prawnych i innych – podstawą wdrożenia ISO 14001
Często wdrażający mają problem z rozróżnieniem, co to ISO 14001, a co wymagania prawne, które należy stosować obligatoryjnie. Norma ISO 14001 rozszerza bowiem pojęcie wymagań prawnych o dodatkowe obszary działalności firmy. Podczas audytu zerowego konsultanci zwracają szczególną uwagę na realizację zapisów aktów prawnych ochrony środowiska, którym podlega przedsiębiorstwo. Brak spełnienia tych wymagań, np. niezłożenie sprawozdania do KOBIZE lub brak wymaganej decyzji środowiskowej, jest niezgodnością, którą należy usunąć przed przystąpieniem do certyfikacji. Konsultanci często również weryfikują, przeprowadzając audyt ISO 14001, co to jest wymaganie inne. W większości przedsiębiorstw są to zapisy prawa miejscowego: uchwały miast i gmin, ale również teksty umów z wynajmu pomieszczeń, a także umowy z klientami, dostawcami i odbiorcami. Zwierają one często akapity, dotyczące ochrony środowiska. Zbiór takich wymagań musi zostać zidentyfikowany i na bieżąco weryfikowany, np. podczas przeglądu umowy.
Norma ISO 14001 – czy warto?
Odpowiadając na pytanie, co to ISO 14001 i czy warto wdrażać je w firmie, można ograniczyć się do jednego zdania: jest to system, który pozwala na uporządkowanie wymagań prawnych w przedsiębiorstwie, podwyższenie świadomości ekologicznej pracowników, ograniczenie marnotrawstwa materiałów i mediów. Przede wszystkim jednak pozwala właścicielowi lub zarządcy firmy na świadome podejmowanie trafnych decyzji biznesowych. Nadzorując ochronę środowiska oraz porządkując kwestie prawne, przedsiębiorca ma również pewność, że w przypadku kontroli lub awarii środowiskowych nie będzie obciążony dodatkowymi, wysokimi karami.
